EU-plan raakt elke bestuurder: medische keuringen, 20.000 doden per jaar—ben jij straks aan bod?

Smartphones, artsen en rijbewijzen komen dichter bij elkaar dan men denkt. Binnenkort ook in Nederland.

De Europese Unie zet een pakket klaar dat het rijbewijs, de controle op rijgeschiktheid en de administratie verandert. Het combineert periodieke medische keuringen met een Europees digitaal rijbewijs, met één set afspraken voor alle lidstaten.

Waarom Brussel het rijbewijs vernieuwt

Op Europese wegen vallen nog altijd ongeveer 20.000 doden per jaar. Volgens verkeerskundigen spelen gezondheid, medicijngebruik en vermoeidheid vaker een rol dan gemeld. De EU wil eerder ingrijpen wanneer rijgeschiktheid afneemt en regels onderling gelijk trekken, zodat een bestuurder in Amsterdam hetzelfde kader ervaart als in Athene.

Doelstelling: minder slachtoffers door betere screening van zicht, reactievermogen en gezondheid, plus uniforme toepassing in alle landen.

Het Europees Parlement stemde in oktober 2025 in met de kern van de hervorming. Lidstaten krijgen een overgang om wetgeving en systemen aan te passen. Nederland mikt op uitvoering binnen drie jaar, gevolgd door een korte periode voor volledige invoering.

Medische keuring: wat verandert er voor bestuurders

Iedereen met een rijbewijs moet periodiek aantonen dat hij of zij rijgeschikt is. Lidstaten bepalen de precieze frequentie, maar de opzet wordt overal vergelijkbaar. De basiskeuring richt zich op functies die direct bepalen of je veilig kunt rijden.

• Oogonderzoek: gezichtsscherpte, diepteperceptie en gezichtsveld
• Reactietijdtest: snelheid van waarnemen en handelen
• Hart- en vaatcheck: risico op plotselinge uitval of ritmestoornissen
• Korte cognitieve screening bij aanwijzingen voor geheugen- of concentratieproblemen

Iedere bestuurder krijgt periodieke controle; 65-plussers worden vaker opgeroepen om achteruitgang op te sporen.

Hoe vaak en door wie

Keuringen vinden plaats bij gecertificeerde artsen of keuringscentra. Landen mogen leeftijdscategorieën en termijnen invullen. Verwacht langere geldigheid voor jonge, gezonde bestuurders en kortere periodes voor hogere leeftijden of bij medische aandachtspunten. De arts registreert de uitkomst digitaal; het systeem koppelt dat aan de geldigheid van het rijbewijs.

Afhankelijk van de uitslag volgen een advies, een kortere geldigheidsduur of een herkeuring. Soms hoort daar een beperking bij, zoals alleen rijden met hulpmiddelen, alleen overdag of uitsluitend met automaat. Bij twijfel kan een nadere rijtest of specialistisch onderzoek volgen.

Extra aandacht voor 65-plussers

Vanaf 65 jaar mogen lidstaten extra controles opleggen. Het doel is risico’s tijdig te signaleren, niet om oudere bestuurders van de weg te halen. Nederland kent al een procedure voor 75-plussers; de EU-regels kunnen de grens verlagen of de controle frequenter maken. Het ministerie van Infrastructuur bepaalt de uiteindelijke invulling.

Die aanpak roept vragen op. Huisartsen waarschuwen voor wachttijden als alle controles samenkomen. Belangenorganisaties willen duidelijke criteria en realtime inzage in de eigen medische gegevens. Ook leeft de vraag wie de rekening betaalt: bestuurder, verzekeraar of overheid.

Grote praktische vraagstukken blijven open: capaciteit bij artsen, privacy rond medische data en verdeling van de kosten.

Het papieren rijbewijs maakt plaats voor digitaal

Naast medische screening komt een stap in digitalisering. De fysieke kaart verdwijnt uiterlijk in 2033. Het rijbewijs wordt Europees en digitaal en is te tonen via smartphone of app. Nederland loopt voor met digitale functionaliteit via de RDW; die ervaring vormt een opstap naar het EU-formaat.

• Snellere controle bij politie, verhuurbedrijven en aan de grens
• Vernieuwen en verlengen zonder loketbezoek
• Minder fraude door versleutelde verificatie en directe intrekking bij misbruik

Een praktische zorg blijft het gebruik zonder internet of met lege batterij. De EU werkt aan offline verifieerbare bewijsjes, bijvoorbeeld via scannable codes, zodat je ook zonder verbinding kunt aantonen dat je bevoegd bent om te rijden.

Kosten, privacy en ongelijkheid tussen landen

Brussel laat financiering over aan de lidstaten. Dat kan leiden tot verschillen: in sommige landen betaal je mogelijk zelf voor de medische keuring, elders kan de zorgverzekeraar of de staat bijdragen. Voor Nederland ligt een mix voor de hand, met een eigen bijdrage en vrijstelling voor lage inkomens of chronische patiënten, maar daarover volgt besluitvorming.

• Kostenverdeling: bestuurder, verzekeraar of overheid
• Bescherming van medische data in combinatie met een digitaal rijbewijs
• Gelijke toegang in plattelandsregio’s met minder artsencapaciteit

Kritiek en steun

Artsenorganisaties steunen het doel van verkeersveiligheid, maar vragen onderbouwing van het effect van periodieke keuringen bij lage-risicogroepen. Verkeersveiligheidsorganisaties wijzen juist op winst bij vroege signalering van oogaandoeningen en bijwerkingen van medicijnen. Consumentenorganisaties hameren op eenvoudige procedures en beperkte administratieve last.

Wat betekent dit concreet voor jou

Verloopt je rijbewijs de komende jaren, reken dan op een medische check voordat je verlengt. Houd je gezondheidsdossier up-to-date en bewaar medicatieoverzichten. Gebruik een opticienstest als snelle nulmeting voor je zicht. Wie ouder is dan 65 kan te maken krijgen met kortere geldigheid en een herkeuring na enkele jaren.

• Controleer de vervaldatum van je rijbewijs en plan tijdig
• Investeer in goed zicht: laat bril of lenzen jaarlijks meten
• Let op medicijnen met invloed op alertheid en vraag zo nodig een alternatief
• Test je reactietijd met eenvoudige apps of rijsimulatoren

Voor de digitale stap loont het om alvast vertrouwd te raken met identificatie-apps. Verwacht dat je straks inlogt, je identiteit bevestigt en vervolgens een veilig, deelbaar bewijs op je telefoon hebt. Bij verlies of diefstal van je toestel kun je het digitale rijbewijs op afstand intrekken en opnieuw activeren.

Achtergrond en extra context

De hervorming past in de Europese ambitie om het aantal verkeersdoden fors te verlagen richting 2030 en te werken aan nagenoeg nul doden in 2050. Medische testen vormen één schakel. Andere schakels zijn veiliger infrastructuur, snelheidsbeheer en strikter optreden tegen rijden onder invloed. Het succes hangt dus af van de combinatie, niet van één maatregel.

Belangrijke begrippen helpen bij het duiden van de discussie. Rijgeschiktheid gaat over gezondheid en functies als zien, beslissen en handelen. Rijvaardigheid gaat over kennis en kunde, zoals verkeersinzicht en voertuigbeheersing. Het EU-plan richt zich eerst op rijgeschiktheid; landen kunnen rijvaardigheidstesten toevoegen als de keuring aanleiding geeft. Een denkbaar scenario: een 67-jarige met stabiele aandoening krijgt een kortere geldigheid en een gerichte rijtest, terwijl een 30-jarige zonder bijzonderheden een langere periode behoudt.

Verwacht maatwerk: waar risico’s duidelijk zijn, volgt een kortere geldigheid of extra check; waar alles op groen staat, blijft de last beperkt.

Wie wil voorbereiden kan zelf een mini-screening doen: noteer medicatie, plan een oogmeting, beoordeel je slaappatroon en test reactietijd. Dat levert geen officieel bewijs op, maar voorkomt verrassingen bij de echte keuring en kan wijzen op punten die je met je arts wilt bespreken.